Η έννοια «είμαι» στα τουρκικά
πώς εκφράζεται
Στα τουρκικά η έννοια «είμαι» εκφράζεται μέσω επιθημάτων και μέσω του ρήματος olmak (είμαι, γίνομαι).
Για την έννοια «είμαι» στη συμπερασματική έγκλιση δες εδώ, για την υποθετική δες εδώ.
τα επιθήματα της έννοιας «είμαι» στην οριστική
Στην οριστική δηλώνουμε μέσω επιθημάτων τον ενεστώτα και τον παρατατικό. Τα επιθήματα ακολουθούν τη φωνηεντική αρμονία.
ενεστώτας οριστικής
ενεστώτας: -(y) + τα επιθήματα προσώπου της ομάδας z:
| -(y)Im | buradayım | είμαι εδώ | aktörüm | είμαι ηθοποιός |
| -sIn | buradasın | είσαι εδώ | aktörsün | είσαι ηθοποιός |
| - | burada | είναι εδώ | aktör | είναι ηθοποιός |
| -(y)Iz | buradayız | είμαστε εδώ | aktörüz | είμαστε ηθοποιοί |
| -sInIz | buradasınız | είστε εδώ | aktörsünüz | είστε ηθοποιοί |
| -lAr | buradalar | είναι εδώ | aktörler | είναι ηθοποιοί |
Sen çok nazlısın ben çekemem (Εσύ είσαι πολύ ναζιάρα εγώ δεν την παλεύω)
İhtiyacınız olduğunda buradayız (Είμαστε εδώ όταν έχετε ανάγκη)
Şu an buradasınız (Τώρα είστε εδώ)
Pazar günleri kapalıyız (Τις Κυριακές είμαστε κλειστά)
ενεστώτας οριστικής άρνηση
Η άρνηση γίνεται με τον αρνητικό δείκτη değil (δεν είναι) και τα επιθήματα προσώπου της ομάδας z:
| burada aktör | değilim | δεν είμαι | εδώ ηθοποιός |
| burada aktör | değilsin | δεν είσαι | εδώ ηθοποιός |
| burada aktör | değil | δεν είναι | εδώ ηθοποιός |
| burada aktör | değiliz | δεν είμαστε | εδώ ηθοποιοί |
| burada aktör | değilsiniz | δεν είστε | εδώ ηθοποιοί |
| burada aktör | değiller | δεν είναι | εδώ ηθοποιοί |
Yerinde değil aklım (Δεν είναι στη θέση του το μυαλό μου)
ενεστώτας οριστικής ερώτηση
Η ερώτηση γίνεται με το ερωτηματικό μόριο mI + τα επιθήματα προσώπου της ομάδας z:
| burada | mıyım? | είμαι εδώ; |
| burada | mısın? | είσαι εδώ; |
| burada | mı? | είναι εδώ; |
| burada | mıyız? | είμαστε εδώ; |
| burada | mısınız? | είστε εδώ; |
| buradalar | mı? | είναι εδώ; |
Hazır mıyız? (Είμαστε έτοιμοι;)
Αρνητική ερώτηση:
| burada değil | miyim? | δεν είμαι εδώ; |
| burada değil | misin? | δεν είσαι εδώ; |
| burada değil | mi? | δεν είναι εδώ; |
| burada değil | miyiz? | δεν είμαστε εδώ; |
| burada değil | misiniz? | δεν είστε εδώ; |
| burada değiller | mi? | δεν είναι εδώ; |
παρατατικός οριστικής
Παρατατικός: -(y)DI + τα επιθήματα προσώπου της ομάδας k.
Το -D του παρατατικού γίνεται -t μετά τα ç, f, h, k, p, t, s, ş: kasap-tı (ήταν κρεοπόλης)
| -(y)dI-m | buradaydım | ήμουν εδώ | aktördüm | ήμουν ηθοποιός |
| -(y)dI-n | buraydadın | ήσουν εδώ | aktördün | ήσουν ηθοποιός |
| -(y)dI | buradaydı | ήταν εδώ | aktördü | ήταν ηθοποιός |
| -(y)dI-k | buradaydık | ήμαστε εδώ | aktördük | ήμαστε ηθοποιοί |
| -(y)dI-nız | buradaydınız | ήσαστε εδώ | aktördünüz | ήσαστε ηθοποιοί |
| -(y)dIlAr | buradaydılar | ήταν εδώ | aktördüler | ήταν ηθοποιοί |
παρατατικός οριστικής άρνηση
Η άρνηση γίνεται με τον αρνητικό δείκτη değil + -(y)DI + τα επιθήματα προσώπου της ομάδας k:
| burada aktör | değildim | δεν ήμουν | εδώ ηθοποιός |
| burada aktör | değildin | δεν ήσουν | εδώ ηθοποιός |
| burada aktör | değildi | δεν ήταν | εδώ ηθοποιός |
| burada aktör | değildik | δεν ήμαστε | εδώ ηθοποιοί |
| burada aktör | değildiniz | δεν ήσαστε | εδώ ηθοποιοί |
| burada aktör | değillerdi | δεν ήταν | εδώ ηθοποιοί |
παρατατικός οριστικής ερώτηση
Η ερώτηση γίνεται με το ερωτηματικό μόριο mI + -(y)DI + τα επιθήματα προσώπου της ομάδας k:
| burada | mıydım? | ήμουν εδώ; |
| burada | mıydın? | ήσουν εδώ; |
| burada | mıydı? | ήταν εδώ; |
| burada | mıydık? | ήμαστε εδώ; |
| burada | mıydınız? | ήσαστε εδώ; |
| buradalar | mıydı? | ήταν εδώ; |
αρνητική ερώτηση:
| burada değil | miydim? | δεν ήμουν εδώ; |
| burada değil | miydin? | δεν ήσουν εδώ; |
| burada değil | miydi? | δεν ήταν εδώ; |
| burada değil | miydik? | δεν ήμαστε εδώ; |
| burada değil | miydiniz? | δεν ήσαστε εδώ; |
| burada değiller | miydi? | δεν ήταν εδώ; |
πώς συνδυάζεται με άλλα επιθήματα
Τα επιθήματα της έννοιας «είμαι» συνδυάζονται με αυτό του πληθυντικού, κτητικά και πτωτικά (πλην της αιτιατικής), με αυτή τη σειρά.
Παραδείγματα:
öğrenci-niz-iz - είμαστε μαθητές σας (μαθητής-κτητικό β΄ πληθυντικού-είμαι α΄ πληθυντικός)
ev-imiz-de-yiz - είμαστε στο σπίτι μας (σπίτι-κτητικό α΄ πληθυντικού-τοπική πτώση-είμαι α΄ πληθυντικός)
ev-leri-n-de-ler-miş - (απ' ό,τι λένε) είναι στα σπίτια τους (σπίτι-κτητικό γ΄ πληθυντικού-ευφωνικό γράμμα-τοπική πτώση-είμαι γ΄ πληθυντικός συμπερασματική έγκλιση)
öğrenci-ler-imiz-den-siniz - είστε απ' τους μαθητές μας (μαθητής-πληθυντικός-κτητικό α΄ πληθυντικού-αφαιρετική πτώση-είμαι β΄ πληθυντικός)
servis-te-y-im - είμαι σε επισκευή (επισκευή-τοπική πτώση-είμαι α΄ ενικός)
οι υπόλοιποι χρόνοι / τύποι
Με τα παραπάνω επιθήματα μπορούμε να εκφράσουμε την έννοια «είμαι» σε συγκεκριμένους χρόνους και εγκλίσεις.
Όλους του υπόλοιπους ρηματικούς τύπους (παρεμφατικούς και μη) έρχεται να καλύψει το ρήμα olmak που σημαίνει είμαι και γίνομαι.
Παραδείγματα:
Yarın burada olacağım (Αύριο θα είμαι εδώ)
Yarın burada olmayacağım (Αύριο δεν θα είμαι εδώ)
Dikkatli olmak istiyorum (Θέλω να είμαι προσεχτικός)
Dikkatli olmanı istiyorum (Θέλω να είσαι προσεχτικός)
Başarılı olabilmek için çok çalışmak lazım (Πρέπει κανείς να δουλεύει πολύ για να είναι επιτυχημένος).
τι συμβαίνει στους τύπους που συμπίπτουν επιθήματα & olmak
Όπως είδαμε αμέσως παραπάνω το olmak καλύπτει τα «κενά» των επιθημάτων. Επειδή όμως ως ρήμα κλίνεται κανονικά σε όλες τις εγκλίσεις και χρόνους, έχει τύπους και για τις περιπτώσεις όπου έχουμε επιθήματα.
Τι συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση;
Υπάρχουν εννοιολογικές διαφορές, όπως φαίνεται στα παραδείγματα:
Ο ενεστώτας της οριστικής του olmak (oluyorum) εστιάζει στην επανάληψη μιας κατάστασης, σε αντίθεση με το επίθημα που δηλώνει είτε μόνιμη είτε προσωρινή κατάσταση.
Sabahları işte oluyorum (Τα πρωινά είμαι στη δουλειά)
Bu sabah evdeyim (Σήμερα το πρωί είμαι στο σπίτι)
Το ίδιο ισχύει και για τον παρατατικό της οριστικής:
Her sabah saat yedi hazır oluyordu (Κάθε πρωί στις εφτά ήταν έτοιμος)
Saat yedide hazırdı (Στις εφτά ήταν έτοιμος)
Τα παραπάνω ισχύουν και στις υπόλοιπες εγκλίσεις.
Hasan evdeymiş (Λένε ότι ο Χασάν είναι στο σπίτι)
Hasan haftasonları evde oluyormuş (Λένε ότι ο Χασάν τα σαββατοκύριακα είναι στο σπίτι)