Το παραγωγικό επίθημα -(I)k της τουρκικής
πώς σχηματίζεται
Το παραγωγικό επίθημα -(I)k παίρνει τις μορφές -k, -ık, -ik, -uk, -ük. Το φωνήεν του επιθήματος καθορίζεται από τη φωνηεντική αρμονία, βάσει του τελευταίου φωνήεντος της ρίζας του ρήματος. Αν η ρίζα στην οποία προστείθεται λήγει σε φωνήεν, το αρχικό -(I) του επιθήματος χάνεται.
- Αν το τελευταίο φωνήεν της λέξης είναι ένα από τα {a, ı}, το επίθημα γίνεται -ık.
- Αν το τελευταίο φωνήεν της λέξης είναι ένα από τα {o, u}, το επίθημα γίνεται -uk.
- Αν το τελευταίο φωνήεν της λέξης είναι ένα από τα {e, i}, το επίθημα γίνεται -ik.
- Αν το τελευταίο φωνήεν της λέξης είναι ένα από τα {ö, ü}, το επίθημα γίνεται -ük.
τι δημιουργεί
Το επίθημα -k / -ik / -ık / -ük / -uk δημιουργεί επίθετα και ουσιαστικά από τη ρίζα ρημάτων.
Επίθετα (με έννοια παθητική ή αυτοπαθή):
kesmek (κόβω ) > kesik = kesilmiş (κομμένος
kırmak (σπάω) > kırık = kırılmış (σπασμένος)
yanmak (καίγομαι) yanık = yanmış (καμένος)
solmak (ξεθωριάζω) > soluk = solmuş (ξεθωριασμένος, μαραμένος)
karışmak (ανακατεύομαι) > karışık = karışmış (ανακατεμένος)
çürümek (σαπίζω) > çürük = çürümüş (σάπιος)
uyanmak (ξυπνώ) > uyanık = uyanmış (ξύπνιος)
atmak (πετάω κάτι) > evsel atıklar (οικιακά απόβλητα)
Ουσιαστικά:
bölmek (μοιράζω) > bölük (λόχος)
sarmak (τυλίγω) > sarık (σαρίκι)
öksürmek (βήχω) > öksürük (βήχας)
delmek (τρυπώ) > delik (τρύπα)
ρίζες ρημάτων που χάνουν το τελευταίο τους φωνήεν
Υπάρχουν ρήματα που χάνουν τελευταίο φωνήεν της ρίζας τους με το επίθημα -(I)k.
Η φωνηεντική αρμονία γίνεται βάσει του φωνήεντος που χάνεται:
kavurmak (καβουρδίζω) > kavruk (καβουρδισμένος)
savurmak (σπαταλώ) > savruk (σπάταλος)
ayırmak (ξεχωρίζω) > ayrık (ξεχωριστός)
buyurmak (διατάσσω) > buyruk (εντολή)
Επίσης μπορείτε να δείτε και το επίθημα -gin / -kIn, το οποίο έχει παραπλήσια σημασία.