Geniş zamanın hikâyesi - παρελθοντικός του ευρύ χρόνου οριστικής της τουρκικής
πώς σχηματίζεται
Ο geniş zamanın hikâyesi (παρελθοντικός του ευρύ χρόνου) σχηματίζεται με το επίθημα -(A/I)r-dI, το οποίο ακολουθεί τη φωνηεντική αρμονία και μπαίνει μετά τη ρίζα/βάση του ρήματος. Το επίθημα -(A/I)r-dI είναι συνδυασμός του επιθήματος -(A/I)r (για το σχηματισμό δες: geniş zaman) με το επίθημα -(y)DI. Στο τέλος μπαίνουν τα επιθήματα προσώπου της ομάδας k.
Συγκεκριμένα, το επίθημα του geniş zaman είναι:
- -r, μετά από ρίζα/βάση που λήγει σε φωνήεν (ανεξάρτητα από τον αριθμό συλλαβών της)
- -Ar (-ar, -er), μετά από μονοσύλλαβη ρίζα
- -Ir (-ır, -ir, -ur, -ür), μετά από πολυσύλλαβη ρίζα/βάση
| απαρέμφατο | kapa-mak | bekle-mek | düzelt-mek |
| κλείνω | περιμένω | διορθώνω | |
| (Ben) | kapa-r-dı-m | bekle-r-di-m | düzelt-ir-di-m |
| (Sen) | kapa-r-dı-n | bekle-r-di-n | düzelt-ir-di-n |
| (O) | kapa-r-dı | bekle-r-di | düzelt-ir-di |
| (Biz) | kapa-r-dı-k | bekle-r-di-k | düzelt-ir-di-k |
| (Siz) | kapa-r-dı-nız | bekle-r-di-niz | düzelt-ir-di-niz |
| (Onlar) | kapa-r-lar-dı | bekle-r-ler-di | düzelt-ir-ler-di |
13 εξαιρέσεις
Υπάρχουν 13 ρήματα με μονοσύλλαβη ρίζα που παίρνουν το επίθημα των πολυσύλλαβων:
| al-mak | al-ır-dı-m | έπαιρνα |
| bil-mek | bil-ir-di-m | ήξερα |
| bul-mak | bul-ur-du-m | έβρισκα |
| dur-mak | dur-ur-du-m | στεκόμουνα |
| gel-mek | gel-ir-di-m | ερχόμουνα |
| gör-mek | gör-ür-dü-m | έβλεπα |
| kal-mak | kal-ır-dı-m | έμενα |
| ol-mak | ol-ur-du-m | ήμουνα, γινόμουνα |
| öl-mek | öl-ür-dü-m | πέθαινα |
| san-mak | san-ır-dı-m | νόμιζα |
| var-mak | var-ır-dı-m | έφτανα |
| ver-mek | ver-ir-di-m | έδινα |
| vur-mak | vur-ur-du-m | χτυπούσα |
η άρνηση - ιδιαιτερότητες
Για να σχηματίσουμε την άρνηση, προσθέτουμε στη ρίζα/βάση του ρήματος το επίθημα άρνησης (-maz- ή -mez-) του geniş zaman και το επίθημα -(y)DI. Στο τέλος μπαίνουν τα επιθήματα προσώπου της ομάδας k.
Δύο σημαντικά στοιχεία:
- τονίζεται το επίθημα της άρνησης, όπως και στον geniş zaman
- το β΄ και γ΄ πρόσωπο έχουν επιπλέον ένα z στο επίθημα της άρνησης
| απαρέμφατο | kapa-mak | bekle-mek |
| (Ben) | kapa-maz-dı-m | bekle-mez-di-m |
| (Sen) | kapa-maz-dı-n | bekle-mez-di-n |
| (O) | kapa-maz-dı | bekle-mez-di |
| (Biz) | kapa-maz-dı-k | bekle-mez-di-k |
| (Siz) | kapa-maz-dı-nız | bekle-mez-di-niz |
| (Onlar) | kapa-maz-lar-dı | bekle-mez-ler-di |
η ερώτηση
Η ερώτηση σχηματίζεται με το ρήμα στο γ΄ πρόσωπο (στην κατάφαση ή άρνηση) και το ερωτηματικό μόριο mI με το επίθημα -(y)DI και τα επιθήματα προσώπου της ομάδας k:
| απαρέμφατο | kapa-mak | bekle-mek | ||
| (Ben) | kapar kapmaz | mıydım? | bekler beklemez | miydim? |
| (Sen) | kapar kapmaz | mıydın? | bekler beklemez | miydin? |
| (O) | kapar kapmaz | mıydı? | bekler beklemez | miydi? |
| (Biz) | kapar kapmaz | mıydık? | bekler beklemez | miydik? |
| (Siz) | kapar kapmaz | mıydınız? | bekler beklemez | miydiniz? |
| (Onlar) | kaparlar kapmazlar | mıydı? | beklerler beklemezler | miydi? |
σημασία
Ο geniş zamanın hikâyesi (παρελθοντικός του ευρύ χρόνου) είναι παραπλήσιος με τον παρατατικό και εκφράζει κυρίως:
- Επανάληψη και συνήθεια.
Hasan kahvesini şekerli içerdi (Ο Χασάν έπινε τον καφέ του γλυκό/με ζάχαρη)
Eskiden her gün kitap okurdum (Παλιά διάβαζα βιβλία κάθε μέρα) - Απόδοση υποθετικού λόγου.
Param olsaydı alırdım (Αν είχα χρήματα θα το αγόραζα)
İsteseydin yapardın (Αν ήθελες θα το έκανες)