Η φωνηεντική αρμονία στα επιθήματα της τουρκικής

Δομικό στοιχείο των τουρκικών αποτελούν τα επιθήματα, με τα οποία παράγονται ή κλίνονται λέξεις. Υπάρχουν τρία είδη επιθημάτων ως προς την προσαρμογή τους στη φωνηεντική αρμονία:

1. Επιθήματα που δεν αλλάζουν

Έχουν σταθερή μορφή ως προς τα φωνήεντά τους και δεν επηρεάζονται από τη φωνηεντική αρμονία. Παράδειγμα αποτελεί το επίθημα -gen:
üç (τρία) > üçgen (τρίγωνο)
altı (έξι) > altıgen (εξάγωνο)
on (δέκα) > ongen (δεκάγωνο)

2. Επιθήματα των οποίων αλλάζει μόνο το πρώτο φωνήεν

Εδώ ανήκουν φυσικά τα επιθήματα που έχουν ένα μοναδικό φωνήεν. Αυτά τα επιθήματα ακολουθούν τη φωνηεντική αρμονία. Υπάρχουν δύο κατηγορίες τέτοιων επιθημάτων:

α. αυτά που παίρνουν ως φωνήεν τα a ή e, συμβολικά τα παρηστούμε με Α κεφαλαίο. Η επιλογή ανάμεσα σε a ή e γίνεται με βάση τον παρακάτω κανόνα:

Έτσι, το επίθημα της δοτικής -(y)A γίνεται -(y)a ή -(y)e, ανάλογα με το τελευταίο φηνήεν της λέξης στην οποία προστίθεται.
    alan (περιοχή) > alana
    okul  (σχολείο) > okula
    avlu (αυλή) > avluya 
    otel (ξενοδοχείο) > otele
    kişi (πρόσωπο, άτομο) > kişiye
    oyun (παιχνίδι) > oyuna

β. αυτά που παίρνουν ως φωνήεν τα ı, i, u ή ü, συμβολικά τα παριστούμε με Ι κεφαλαίο. Η επιλογή ανάμεσα στα ı, i, u ή ü γίνεται με βάση τον παρακάτω κανόνα:

Έτσι, το επίθημα της αιτιατικής -(y)I γίνεται -(y)ı, -(y)i, -(y)u ή -(y)ü, ανάλογα με το τελευταίο φηνήεν της λέξης στην οποία προστίθεται.
    alan > alanı
    okul > okulu
    göz > gözü
    otel > oteli

3. Επιθήματα που αλλάζουν όλα τους τα φωνήεντα

Και αυτά τα επιθήματα ακολουθούν τη φωνηεντική αρμονία. Ισχύουν οι αμέσως παραπάνω κανόνες.

Παράδειγμα τέτοιου επιθήματος είναι το -(y)ArAk, το οποίο δημιουργεί τροπικά γερούνδια: 
    al-mak (παίρνω) > alarak (παίρνοντας)
    ver-mek (δίνω) > vererek (δίνοντας)
    kazı-mak (ξύνω) > kazıyarak (ξύνοντας)
    bekle-mek (περιμένω) > bekleyerek (περιμένοντας)

Άλλο τέτοιο επίθημα είναι το -(y)IncA, το οποίο δημιουργεί χρονικά γερούνδια:
    var-mak (φτάνω) > varınca (μόλις φτάσω)
    dönmek-mek (επιστρέφω) > dönünce (μόλις επιστρέψω)
    kuru-mak (στεγνώνω) > kuruyunca (μόλις στεγνώσω)
    büyü-mek (μεγαλώνω) > büyüyünce (μόλις μεγαλώσω)

λέξεις που ακολουθούν τη φωνηεντική αρμονία

Πέρα από τα επιθήματα, τη φωνηεντική αρμονία ακολουθούν δύο λέξεις:

1. το ερωτηματικό μόριο mI: mı, mi, mu, mü
2. η μετάθεση dA: da, de