Η αφαιρετική πτώση στα τουρκικά
πώς σχηματίζεται
Η αφαιρετική πτώση σχηματίζεται με το επίθημα -DAn: -dan, -den, -tan, -ten. Το φωνήεν καθορίζεται από τη φωνηεντική αρμονία, βάσει του τελευταίου φωνήεντος της λέξης.
- Αν το τελευταίο φωνήεν της λέξης είναι ένα από τα {a, ı, o, u}, τότε το επίθημα γίνεται -dan.
- Αν το τελευταίο φωνήεν της λέξης είναι ένα από τα {e, i, ö, ü}, τότε το επίθημα γίνεται -den.
Το -dan ή -den του επιθήματος μετατρέπονται σε -tan ή -ten αντίστοιχα, όταν η λέξη λήγει σε ένα από τα σύμφωνα: ç, f, h, k, p, t, s, ş.
Προσοχή στη γραφή των κυρίων ονομάτων, τα οποία χωρίζονται από απόστροφο.
Παραδείγματα:
masa (τραπέζι) > masadan (από το τραπέζι)
deniz (θάλασσα) > denizden (από τη θάλασσα)
araba (αυτοκίνητο) > arabadan (από το αυτοκίνητο)
nehir (ποτάμι) > nehirden (από το ποτάμι)
dün (χθες) > dünden (από χθες)
Ahmet > Ahmet'ten (από τον Αχμέτ)
ağaç (δέντρο) > ağaçtan (από το δέντρο)
raf (ράφι) > raftan (από το ράφι)
ekmek (ψωμί) > ekmekten (από το ψωμί)
savaş (πόλεμος) > savaştan (από τον πόλεμο)
αν η λέξη έχει κτητικό επίθημα γ΄ προσώπου
Αν θέλουμε να βάλουμε αφαιρετική σε λέξη που έχει κτητικό επίθημα γ΄ προσώπου, πρέπει να προσθέσουμε το ευφωνικό -n- ανάμεσα στο κτητικό επίθημα και το επίθημα της αφαιρετικής.
Παραδείγματα:
sözlüğü (το λεξικό του/της) > sözlüğünden (από το λεξικό του/της)
sokağı (ο δρόμος του/της) > sokağından (από το δρόμο του/της)
durumu (η κατάστασή του/της) > durumundan (από την κατάστασή του/της)
parası (τα χρήματά του/της) > parasından (από τα χρήματά του/της)
πού προστίθεται
Η αφαιρετική πτώση μπορεί να μπει σε:
- ουσιαστικά
ev (σπίτι) > evden (από το σπίτι)
cep (τσέπη) > cepten (από την τσέπη) - ρηματικά ουσιαστικά (απαρέμφατο, ουσιαστικά σε -mA, ουσιαστικά σε -(y)Iş)
yapmak (κάνω) > yapmaktan (από το να κάνω/κάνει κανείς) - (ουσιαστικοποιημένα) επίθετα
eski (παλιός) > eskiden (από παλιά, παλιά)
doğru (ευθύς) > doğrudan (απευθείας) - αριθμητικά επίθετα
bir (ένα) > birden (ξαφνικά) - αντωνυμίες
sen (εσύ) > senden (από σένα)
kimse (κανένας) > kimseden (από κανένα) - επιρρήματα
şimdi (τώρα) > şimdiden (από τώρα)
erken (νωρίς) > erkenden (νωρίς, πολύ νωρίς)
τι δηλώνει
Η αφαιρετική πτώση δηλώνει προέλευση ή κίνηση από τόπο ή χρονική αφετηρία και αντιστοιχεί συνήθως στην ελληνική πρόθεση "από". Στα ελληνικά η πτώση αυτή έχει πέσει σε αχρηστία, παρόλο που υπήρχε στα πρώιμα στάδια της γλώσσας.
χρήσεις
Η αφαιρετική χρησιμοποιείται
- για να δηλώσουμε τοπική ή χρονική αφετηρία
Evden geliyorum (Έρχομαι από το σπίτι)
Dünden beri yağmur yağıyor (Από χθες βρέχει) - για να δηλώσουμε τόπο διέλευσης
Bu kapıdan geçerek gitti (έφυγε περνώντας από αυτή την πόρτα) - για να δηλώσουμε αιτία
Üzüntümden uyuyamadım (Δεν μπόρεσα να κοιμηθώ από τη στενοχώρια μου) - για να δηλώσουμε υλικό
kardan adam (χιονάνθρωπος) - για να συγκρίνουμε
Emine Fatma'dan genç (Η Εμινέ είναι πιο νέα από τη Φατμά) - ως αντικείμενο ορισμένων ρημάτων
Senden hoşlanıyorum (Μου αρέσεις) - με μεταθέσεις
pandemiden sonra (μετά από την πανδημία) - με επίθετα
Mehmet hayatından memnun (Ο Μεχμέτ είναι χαρούμενος με τη δουλειά του)
παροιμίες
Gözden ırak gönülden ırak κ.λ. Μακρυά από μάτι μακρυά από καρδιά, (Μάτια που δεν βλέπονται γρήγορα λησμονιούνται)
Balık baştan kokar (Από την κεφαλή βρωμάει το ψάρι)
Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer (Όποιος καεί με το γάλα φυσά και το γιαούρτι)
Bedava sirke baldan tatlıdır (Το δωρεάν ξύδι είναι πιο γλυκό από το μέλι)